Wawrzyniec Goślicki

[Artur Rogóż]

Wawrzyniec Goślicki herbu Grzymała, Laurentius Grimalius Goslicius (ur. 1538 – zm. 31 października 1607) – pisarz polityczny, biskup katolicki.
Biografia

Pochodził z okolic Płocka. Studiował na Akademii Krakowskiej, a następnie w Padwie, Bolonii. Przebywał również w Rzymie, gdzie poznał Pawła Manucjusza. W 1568 opublikował w Wenecji dzieło swojego życia – De optimo senatore libri duo, które ponownie opublikowano w Bazylei w r. 1593[1]. Po powrocie do kraju mianowany sekretarzem królewskim Zygmunta Augusta, spełniał różne funkcje dyplomatyczne. W 1575 podpisał elekcję cesarza Maksymiliana II Habsburga. [2]

Mimo dwukrotnych starań (1578 i 1585), ponoć z winy Zamojskiego, nie udało mu się uzyskać stanowiska podkanclerzego koronnego.

10 grudnia 1585 wygłosił w Senacie znakomitą mowę jako reprezentant stanu duchownego. Jako oficjalny mówca wystąpił też w grudniu 1587 witając na podkrakowskim Kazimierzu przybyłego do Polski nowo wybranego króla elekta Zygmunta III Wazę. Obie mowy uważano za wzorcowe i ogłoszono drukiem. Streszcza ona w podniosłych słowach staropolską myśl polityczną oraz sąd Polaków o swoim państwie. Goślicki był zwolennikiem Jana Zamoyskiego, poparł go na sejmie w 1590 i pomógł przeforsować uchwałę o wykluczeniu arcyksięcia Maksymiliana z walki o tron polski w przyszłości. Od 1586 Goślicki był biskupem kamienieckim, od 1590 - chełmskim, od 1591 - przemyskim, a od 1601 - poznańskim. Pod koniec życia pisał kolejny traktat de hereticis. Rozprawy tej nie ukończył, zaś jej autograf został najprawdopodobniej, wraz z innymi rękopisami, spalony przez Niemców po upadku Powstania Warszawskiego. Goślicki zmarł w Ciążyniu 31 października 1607 r. Spoczywa w katedrze w Poznaniu.

Goślicki był również mecenasem uczonych i artystów, między innymi Pawła Piaseckiego.

Dzieło De optimo senatore zadedykował Goślicki Zygmuntowi Augustowi. Opisał w nim idealnego męża stanu - senatora. Król winien być namiestnikiem Bożym i sługą, którego celem ma być szczęśliwe życie obywateli. Miał być wybierany przez senatorów, mianowanych przez króla spośród najcnotliwszych obywateli. Król, tak jak i mąż stanu, muszą znać dogłębnie aktualną sytuację w państwie i na świecie, filozofię, historię, ekonomię, retorykę. Winni kochać ojczyznę ponad wszystko, wyróżniać się rozsądkiem, sprawiedliwością, męstwem, umiarkowaniem, powagą, pobożnością, dobrodusznością i szlachetnością.

Goślicki opowiedział się za monarchią mieszaną, w której szczególną rolę przypisywał senatowi utrzymującemu równowagę między królem a narodem [populus - szlachta] i skupiającemu osoby doskonałe cnotą. Szczególna pozycja Senatorów ma gwarantować w kraju rządy podporządkowane Rozumowi i cnocie. Z tego powodu, król powinien w każdej sprawie zasięgać rady senatorów po to, by uniknąć kierowania się namiętnościami przy sprawowaniu rządów. Młodym ludziom zalecał służbę ojczyźnie na polu bitwy, starszym - w parlamencie. Do polityki dopuszczał również kapłanów. Podkreślał rolę zgodnego z prawem naturalnym, niezmiennego i powszechnie przestrzeganego prawa stanowionego. Opowiadał się za publiczną edukacją. Wyznawał zasadę urząd jest nagrodą za cnotę. Wykazał się imponującą wiedzą z zakresu filozofii i historii starożytnej.

Rozprawę Goślickiego kilkakrotnie wydano w Anglii: 1598 The Counsellor, którego ponowna edycja 1607 nosiła tytuł The Commonwealth of Good Counsail. W 1660 niejaki J.G. wydał traktat The Sage Senator, stanowiący zniekształconą przeróbkę wcześniejszego tłumaczenia. Kolejny raz traktat został przetłumaczony i opublikowany przez W. Oldisworthe'a w roku 1733 jako The Accomplished Senator, którego reprint ukazał się w roku 1992 nakładem American Institute of Polish Culture (Miami). W USA panuje silne przeświadczenie, że treściami traktatu inspirowali się między innymi Thomas Jefferson i Thomas Paine tworząc konstytucję USA.

Goślicki, będąc biskupem poznańskim, zwołał synody:

* w Pszczewie (1602)
* w Krobi (1602)
* w Poznaniu (1602 i 1607)
* w Warszawie (1603).

Przypisy

1. ↑ Laurentii Grimalii Goslicij De optimo senatore libri duo: in quibus ... Tekst w Google Books
2. ↑ Leszek Kieniewicz, Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000, s. 299.

Bibliografia

1. Aleksander Stępkowski (red.) O senatorze doskonałym studia Warszawa, Kancelaria Senatu 2009.
2. Teresa Bałuk-Ulewiczowa, Goslicius' Ideal Senator and His Impact over the Centuries: Shakespearean Reflections. Kraków, PAU i UJ 2009.