Józef Hutten-Czapski

[Warka]

Grzegorz Longin Józef Hutten-Czapski h. Leliwa, hrabia, (ur. 12 marca 1760, Bukowiec (powiat świecki), zm. 3 października 1810 tamże) – generał, rodzony brat Mikołaja również generała, szef brygady kawalerii narodowej. Ojciec Józefa Napoleona Czapskiego.

Józef był synem Antoniego Michała, generała-lejtnanta wojsk koronnych, i Kandydy z Lipskich. W latach 1770-1772 ojciec umieścił go w Szkole Rycerskiej. Potem, do 1774 r., Józef uczęszczał do Collegium Nobilium. Od 1777 r. służył w randze kapitana pod dowództwem brata Mikołaja w wystawionym przez ojca pułku stacjonowanym w Radomiu. W latach 1781-1782 towarzyszył staroście warszawskiemu, generałowi Brühlowi w podróży po Niemczech, w czasie której został z okazji pobytu w Berlinie przedstawiony Fryderykowi Wielkiemu i otrzymał propozycję wstąpienia do armii pruskiej, z której wprawdzie nie skorzystał ale, czując się zaszczycony królewską życzliwością, do końca życia zachował przychylność wobec Prus. W 1783 r., po rezygnacji ojca, brat Mikołaj przejął szefostwo pułku, a Józef awansował na pułkownika. W grudniu 1788 r. został członkiem Komisji Wojskowej Obojga Narodów, gdzie pracował w administracji, zajmując się umundurowaniem i uzbrojeniem. W 1789 dostał order św. Stanisława, a w 1790 awans na generała-majora i dowództwo Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. W wojnie 1792 r. nie wziął udziału i czasy rządów targowiczan przeczekał w rodzinnym Bukowcu w zaborze pruskim. W 1794 r. przyłączył się na krótko do insurekcji kościuszkowskiej, ale wkrótce stracił do niej entuzjazm i schronił się pod przybranym nazwiskiem u matki w Bydgoszczy, podczas gdy jego regiment został prawie doszczętnie wytrzebiony w bitwie pod Maciejowicami i w czasie rosyjskiego szturmu Warszawy.

Po III rozbiorze przebywał głównie w Bydgoszczy i w swych pomorskich majątkach, w 1804 r. uzyskał wraz z bratem Mikołajem pruski tytuł hrabiowski z przydomkiem von Hutten (zob. Czapscy), rok później sprzedał bratu pół majątku Bukowiec. W czasach Księstwa Warszawskiego był prezesem Sądu Apelacyjnego w Bydgoszczy i egzaminatorem w Korpusie Kadetów. W testamencie pozostawił legat na szpitalik dla ubogiej ludności Bukowca i na utrzymanie felczera. Całość majątków pozostawił jedynemu synowi Józefowi Napoleonowi, który po jego śmierci popadł w spór ze stryjem Mikołajem, zaprzeczającym mu prawa dziedziczenia i przynależności do rodziny Czapskich (o matce Józefa Napoleona wiadomo tylko, że nazywała się Maria Kornelia Pławińska i urodziła się ok. 1770 r., daty ślubu z generałem Józefem żadne almanachy nie podają), tak że po długotrwałym procesie młodzieńcowi pozostawiono tylko jeden niewielki folwark ojcowski.

Bibliografia
Simon Konarski, Armorial de la noblesse polonaise titrée, Paris 1957
Polski Słownik Biograficzny, t. IV, Kraków 1938
Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef ... 1760-1810)”