Augustyn Gorzeński

[Warka]

Augustyn Gorzeński herbu Nałęcz (ur. 1743, zm. 5 czerwca 1816 w Warszawie) – senator Królestwa Polskiego, szambelan, adiutant i szef kancelarii wojskowej króla Stanisława Augusta, generał lejtnant Wojsk Koronnych i generał adiutant króla, chorąży kaliski i poznański, podkomorzy poznański, dziedzic dobrzycki, poseł na Sejm Czteroletni, senator-wojewoda kaliski Księstwa Warszawskiego, współtwórca Konstytucji 3 maja.

Był synem Antoniego, chorążego poznańskiego, i Ludwiki Błeszyńskiej, kasztelanki bydgoskiej. Dokładna data jego urodzenia nie jest znana. Został ochrzczony 7 maja 1743 roku; na chrzcie otrzymał imiona Ignacy Augustyn Michał.

8 lutego 1774 poślubił Aleksandrę Skórzewską z Łabiszyna (1761-1801), córkę generała Franciszka Skórzewskiego i Marianny z Ciecierskich Skórzewskiej, słynnej faworyty Fryderyka II króla Prus.

Karierę wojskową zaczął od stopnia chorążego poznańskiego. W 1778 r. mimo braku predyspozycji do działalności wojskowej kupił stopień rotmistrza kawalerii narodowej. W 1780 został posłem na sejm i wybrany sędzią sejmowym z Wielkopolski. W 1782 ponownie został posłem i członkiem Rady Nieustającej. Członkostwo w Radzie pełnił do 1786. W 1785 ufundował pierwszy pułk ułanów w dywizji wielkopolskiej i utrzymywał go, pragnąc ażeby został przejęty przez państwo.

W 1786 zostaje marszałkiem sejmiku średzkiego i delegatem na sejm warszawski, a w 1788 posłem Sejmu Czteroletniego. W czasach Księstwa Warszawskiego mianowany został kasztelanem, a w okresie Królestwa Polskiego senatorem-wojewodą.

18 grudnia 1788 odkupił od gen. Jana Komarzewskiego patent generalski z szefostwem regimentu i wkrótce król Stanisław August Poniatowski mianował go generałem-majorem i powierzył kierownictwo kancelarii wojskowej.

Od 1790 do 1793 dowodził regimentem 1 pieszym koronnym, a następnie pułkiem ułanów mirowskich. W dowód zasług 18 kwietnia 1791 został podkomorzym w grodzie warszawskim oraz otrzymał order Orła Białego. Od 1792 generał lejtnant. Związany z królem Stanisławem Augustem pozostał mu wierny do końca, zmieniająć jak i on poglądy i orientację. Poparł Konstytucję 3 Maja. W 1792 poplecznik targowiczan. W 1794 poparł insurekcje kościuszkowską. W czasie powstania kościuszkowskiego skierowany na ziemię bielską i Litwę w celu przyspieszenia jej akcesu do insurekcji. Przebywając w otoczeniu T. Kościuszki pilnował interesów monarchy. Pośredniczył w układach z A. Suworowem przy ustalaniu warunków kapitulacji wojsk powstańczych i twardo interweniował aby Rosjanie ich nie naruszali. W wojsku żadnej roli nie odegrał.

W polityce słuchał żony związanej z dworem pruskim. Aby nie stracić majątku dobrzyckiego po III rozbiorze Polski złożył przysięgę poddaństwa i został mianowany honorowym generałem kawalerii pruskiej.

Przyjaźnił się z Józefem Wybickiem (ich żony był ciotecznymi siostrami). Do rodowej posiadłości powrócił w 1795. Pełnił liczne funkcje dworskie i ziemskie: m. in. wojewoda pomorski, od 1806 członek Rządu Tymczasowego Księstwa Warszawskiego, senator-wojewoda w Królestwie Polskim.

Dla Augustyna Gorzeńskiego architekt Aleksander Zawadzki zbudował w końcu XVIII w. klasycystyczny pałac w Dobrzycy (obecnie muzeum).

Był mecenasem sztuki i kolekcjonerem Pochowany został swoim majątku w Dobrzycy.

Bibliografia
Kowalkowski J., Augustyn Gorzeński - adresat listów Józefa Wybickiego z lat 1774 i 1779, "Genealogia" 8, 1996, s. 47-60.
Senatorowie i posłowie Sejmu Wielkiego, oprac. J. Kowecki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1991
Karalus M., Zespół pałacowo-parkowy w Dobrzycy, Kronika Wielkopolski, Nr 2(90)/ 1999
Skałkowski A.M., Augustyn Gorzeński h. Nałęcz, hasło [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959-1960, s. 326-328.
H. P Kosk Generalicja polska t. 1 Oficyna Wydawnicza "Ajaks" Pruszków 1998.