Maria Kazimiera de La Grange d'Arquien, Marysieńka

[Artur Rogóż]

Maria Kazimiera de La Grange d'Arquien, Marysieńka (ur. 28 czerwca 1641[1] r. w Nevers, zm. 30 stycznia 1716 r. w Blois) – królowa Polski, żona króla Jana III Sobieskiego.
Życiorys

Urodziła się 28 czerwca 1641 r. w Nevers, w starym, ale zubożałym rodzie d'Arquien. Była córką - wśród licznego rodzeństwa - francuskiego markiza Henriego Alberta de La Grange d'Arquien i Franciszki de la Châtre - ochmistrzyni dworu Ludwiki Marii Gonzagi. Tą drogą także i córka została damą dworu Ludwiki Marii, która wkrótce została królową polską, poślubiwszy per procuram króla Władysława IV Wazy. Z nią też Maria Kazimiera przybyła do Polski pod koniec 1645 r., mając 4 lata. Niektórzy z ówczesnych Polaków spekulowali, iż była jej nieślubną córką, brak jednak jakichkolwiek potwierdzających to dowodów - historycy uznają, iż prawdopodobnie były to wyłącznie informacje rozpowszechniane przez przeciwników królowej i opierały się tylko na fakcie obecności małej dziewczynki w jej orszaku[2]. Przyswoiwszy sobie język i kulturę polską, Maria Kazimiera zyskała wśród Polaków przydomek Marysieńka, z którym odtąd kojarzona jest w polskiej historii. W 1648 r., wobec trudnej sytuacji w kraju i śmierci króla Władysława IV, owdowiała królowa odesłała siedmioletnią "Marysieńkę" z powrotem do Francji, gdzie w rodzinnym Nevers przez ok. cztery lata odbywała edukację w szkole klasztornej. Najpóźniej w 1653 r. powróciła na dwór Ludwiki Marii, która zdołała poślubić nowego króla polskiego, Jana Kazimierza. Tam też, w marcu 1655 r., podczas jednej z zabaw dworskich towarzyszących obradom sejmu warszawskiego, poznał ją jej późniejszy mąż i król, Jan Sobieski. Znajomość pogłębiło przybycie Jana na dwór królewski w 1656 roku. Do oświadczyn i ślubu jednak nie doszło, pomimo więzi miłosnej, jaka już wówczas wytworzyła się wśród przyszłych małżonków.

3 marca 1658 r. poślubiła wojewodę sandomierskiego Jana Sobiepana Zamoyskiego, z którym miała czworo dzieci (żadne z nich nie dożyło dorosłości). W oczach Ludwiki Marii - faktycznie decydującej o zamążpójściu "Marysieńki" - Zamoyski był lepszym kandydatem ze względu na dużo wyższy niż w przypadku (i tak zamożnego) Sobieskiego majątek, jak również postawę polityczną: w przeciwieństwie do przyszłego króla, Zamoyski pozostał wierny Janowi Kazimierzowi w pierwszym okresie potopu szwedzkiego. Zamoyski zmarł jednak w kilka lat po ślubie. Po jego śmierci poślubiła (potajemnie) 14 maja i (oficjalnie) 5 lipca 1665 r. Jana Sobieskiego. W opinii współczesnych jak i historyków, było to tzw. "małżeństwo z miłości", co stanowiło rzadkość w ówczesnych czasach. Drugiemu mężowi urodziła trzynaścioro dzieci, z których tylko czworo osiągnęło dorosłość: Jakub (1667–1737), Teresa Kunegunda (1676–1730), Aleksander (1677–1714) i Konstanty (1680–1726).
Na królową Polski została koronowana 2 lutego 1676 r., na Wawelu. Będąc królową wspierała politykę mającą doprowadzić do sojuszu polsko-francuskiego. Zarazem chciała uzyskać od ówczesnego króla Francji Ludwika XIV przywileje dla swojej rodziny.

Marysieńka wyjechała z Polski w 1699 r. udając się do Rzymu, gdzie przebywała z wcale licznym dworem. Zamieszkała tam w Palazzo Chigi-Odescalchi. Często gościła u kolejnych papieży, najpierw u Innocentego XII (który wcześniej jako nuncjusz udzielił jej ślubu z Sobieskim), następnie u Klemensa XI. Potem udała się do Francji. Jednak Ludwik XIV wydał jej zakaz pojawienia się w Paryżu i Wersalu, choć bezskutecznie składała prośby pisząc do niego: Chcę być uważana jako prosta wasalka, a nie jak królowa, opuszczając bowiem Rzym, królestwo swe złożyłam u stóp papieskich.[3]

Ostatnie półtora roku życia spędziła w Blois, gdzie w styczniu 1716 r. zmarła po płukaniu żołądka zarządzonym przez lekarza. Trumnę 2 kwietnia przeniesiono do kaplicy św. Eustachego w kościele św. Zbawiciela w Blois. Natomiast serce złożono w urnie w miejscowym kościele jezuitów (przepadło potem w czasie Rewolucji Francuskiej). Następnie w 1717 r. trumna z ciałem Marysieńki spoczęła w warszawskim kościele kapucynów, obok Jana III i stamtąd w 1733 r. wraz z prochami króla przewieziono do katedry wawelskiej w Krakowie.

Jej imię nosiły statki gdańskie Marie, Die Königin von Pohlen (trzy statki), Maria Casimira Königin von Pohlen. [4]
Kontrowersje

Późniejsi publicyści (Kazimierz Waliszewski i Tadeusz Boy-Żeleński) wyolbrzymili jej wpływ na Jana Sobieskiego, w rzeczywistości królowa ułatwiała Sobieskiemu zbliżenie z Francją, ale jej samej nie udało się doprowadzić do sojuszu w 1692 r. z powodu sprzeciwu Sobieskiego.
Listy
Królewska para pozostawiła po sobie obfitą korespondencję. Listy miłosne powstały głównie w latach 1665-1683 - w czasie rozstań z Marysieńką, spowodowanych takimi wydarzeniami, jak np. rokosze, wyjazdy Marysieńki do Paryża, kampania wojenna w latach 1675-1676 oraz odsiecz wiedeńska w 1683 r. W listach tych widoczny jest świat uczuć Sobieskiego i Marysieńki, autentyczne przeżycia kochającej się pary, trudności i problemy ówczesnego świata. Przebywała przez pewien okres w posiadłości Pilaszkowice, gmina Rybczewice, woj. lubelskie, zaś jej kochanek Jan odpoczywając w Woli (teraz Sobieska Wola), gmina Krzczonów, woj. lubelskie) na polowaniach miał możliwość spotkania się z nią.