Józef Kustroń

[Artur Rogóż]

Józef Rudolf Kustroń (ur. 16 października 1892 w Stryju, zm. 16 września 1939 w Ułazowie) – generał brygady Wojska Polskiego.

Życiorys
Młodość
Młodość spędził w Nowym Sączu, gdzie osiadła jego rodzina. Podczas nauki w szkole średniej, należał aktywnie do polskich nielegalnych organizacji niepodległościowych, w tym związku młodzieży Zet, sam także je organizował. W 1910 podjął studia prawnicze i filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1912 wstąpił do paramilitarnego polskiego Związku Strzeleckiego. Równolegle ze studiami na uniwersytecie, studiował również w Akademii Handlowej.

I wojna światowa
Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich i został w stopniu chorążego dowódcą plutonu w IV batalionie 2 Pułku Piechoty Legionów, skierowanego na front przeciw Rosji. 29 października 1914 został ciężko ranny w bitwie pod Mołotkowem, po której otrzymał awans na podporucznika. Po leczeniu w szpitalu, powrócił na front w stopniu porucznika. Objął tym razem dowództwo kompanii w 4 Pułku Piechoty Legionów. Walczył z pułkiem m.in. pod Jastkowem na Lubelszczyźnie i na Wołyniu. Pod koniec 1916 awansował do stopnia kapitana. Na skutek kryzysu przysięgowego, gdy polscy żołnierze odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzom Niemiec i Austro-Węgier, Kustroń został przez Austriaków zdegradowany i przeniesiony do jednostki austriackiej piechoty. Od 1917 działał w polskiej konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 31 października 1918 uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy austriackich w Krakowie.

Wojna polsko-bolszewicka
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Kustroń początkowo pracował w Ministerstwie Spraw Wojskowych i na stanowiskach sztabowych. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, od lipca 1920 kierował z ramienia Naczelnego Dowództwa w stopniu podpułkownika przewozami wojskowego transportu kolejowego i ewakuacją kolejową na zachód. Za zasługi podczas wojny polsko-bolszewickiej został odznaczony w 1923 Orderem Virtuti Militari.

Dwudziestolecie międzywojenne
Po wojnie polsko-rosyjskiej służył w piechocie. Był zastępcą dowódcy 42 Pułku Piechoty w Białymstoku, a następnie dowódcą 55 Pułku Piechoty w Lesznie. W 1926 awansował do stopnia pułkownika. Podczas przewrotu majowego, Kustroń jako piłsudczyk nie dopuścił do wyruszenia swojego pułku na odsiecz siłom rządowym. Następnie był dowódcą piechoty dywizyjnej 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Grudziądzu, po czym w 1935 objął dowództwo 21 Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku. Z dywizją wziął udział w zajęciu Zaolzia. W marcu 1939 otrzymał awans na generała brygady. W Bielsku, mieście o dużym procencie ludności niemieckiej, Kustroń zaangażował się aktywnie w działalność o polskim charakterze społeczno-politycznym, gospodarczym i narodowym. Był także prezesem oddziału Polskiego Związku Zachodniego. Jeszcze przed wybuchem wojny, oddziały polskie na tym terenie zmagały się z niemiecką dywersją.

Kampania wrześniowa i śmierć
Podczas kampanii wrześniowej gen. bryg. Józef Kustroń dowodził nadal 21 Dywizją Piechoty Górskiej, wchodzącą w skład Grupy Operacyjnej "Bielsko" i Armii "Kraków". Od 1 września 1939 21 DPG uczestniczyła w ciężkich walkach odwrotowych, po których osłabiona przedarła się na południową Lubelszczyznę. 16 września dywizja, usiłując przebić się, stoczyła zaciekłą walkę pod Oleszycami z przeważającymi siłami niemieckiej 45 Dywizji Piechoty. Około godz. 14 w lesie między Koziejówką a Ułazowem generał Kustroń został zabity, uczestnicząc w ataku podczas próby przebicia się. Został pochowany na polu bitwy. W 1953 jego grób przeniesiono do Nowego Sącza.

Towarzystwo im. Generała Józefa Kustronia

Odznaka Towarzystwa im. gen. J. KustroniaW latach 1981–1984 działało w Nowym Sączu Towarzystwo im. Generała Józefa Kustronia, którego inicjatorem, a później prezesem był Jerzy Giza. Towarzystwo to kultywujące idee Polski niepodległej i chcące wybudować gen. J. Kustroniowi pomnik w Nowym Sączu, zostało rozwiązane przez komunistyczne władze miasta "za godzenie w żywotne interesy państwa" (czytaj PRL). Majątek Towarzystwa został zagarnięty przez ZBoWiD w Nowym Sączu (w tym pieniądze zgromadzone na pomnik generała). Przez okres swej jawnej działalności, a potem konspiracyjnej Towarzystwo ściśle współpracowało z Komitetem Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego w Krakowie, Oddziałem Krakowskim Związku Legionistów Polskich, Warszawską Rodziną Legionistów i Peowiaków, a także "podziemną" Solidarnością. Posiadało odznakę organizacyjną, która nawiązywała symboliką do tradycji legionowej (II Brygada, 4 pułk piechoty Legionów Polskich). Do czołowych działaczy Towarzystwa należeli: Bogdan Sekuła, Leszek Migrała, Janusz Kwiatkowski, Daniel Weimer, Stanisław Cabała i Tadeusz Giza. 16 września 1983 r. Towarzystwo zorganizowało w Nowym Sączu niezależne uroczystości ku czci gen. Kustronia, na które przybyli konsulowie generalni Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej Charles Smith jr i Republiki Francuskiej Andre Bonamy, a także gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz wraz z grupą legionistów. Uroczystością towarzyszyła wystawa w Domu Kultury im. gen. B. Pierackiego, która po trzech dniach ekspozycji została zamknięta przez władze polityczno-administracyjne miasta. Po rozwiązaniu Towarzystwa przez władze komunistyczne, prowadziło ono działalność konspiracyjną (1984-1989). Ufundowało tablicę ku czci gen. Józefa Kustronia oraz tablicę w hołdzie wszystkich dowódców 1 pułku strzelców podhalańskich, którą odsłonięto w listopadzie 1988 r. w kościele pw. św. Kazimierza w Nowym Sączu w 70 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. W "Almanachu Sądeckim" można przeczytać artykuł na temat Towarzystwa zatytułowany "Kustroniowcy" (nr 4/1995).

Awanse
chorąży – 29 września 1914
podporucznik – 5 listopada 1914
porucznik – 25 czerwca 1915
kapitan – 1 listopada 1916
major –
podpułkownik – zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919
pułkownik – 3 maja 1926 ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 7 lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty
generał brygady – 19 marca 1939
Oodznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari
Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Niepodległości
Krzyż Walecznych – trzykrotnie
Złoty Krzyż Zasługi – dwukrotnie
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu „Korony Rumunii”
Order Białego Orła
Bibliografia
Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08262-6, 187.
Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione, s. 118.
Leszek Migrała, Generał Józef Kustroń
Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 5.
Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Kustro%C5%84”