Kształtowanie się Wielkiej Koalicji podczas II wojny światowej

[MaciekWielki]

Atak Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku nie spowodował rzeczywistego zaangażowania wielkich mocarstw w wojnę przeciwko III Rzeszy Niemieckiej i jej sojuszników z Państw tzw. „OSI” czyli Włoch i Japonii. Mimo, że 3 września wypełniając traktat sojusznicy z Polską, Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Niemcom, nie doszło do bezpośrednich walk i aktywnego włącznie się tych państw w wojnę.

Stany Zjednoczone 5 września 1939 roku ogłosiły zgodnie z ideą izolacjonizmu neutralność wobec wojny w Europie. Związek Radziecki 17 września wypełniając układ Ribbentrop – Mołotow z 23 sierpnia 1939 roku, a łamiąc pakt o nieagresji z Polską z 25 lipca 1932 roku, wkroczył na wschodnie ziemie II Rzeczpospolitej. 28 września 1939 roku doszło do zawarcia układu niemiecko-radzieckiego, na mocy którego oba kraje dokonały formalnego podziału ziem polskich i uznały przebiegające granice. Fakt ten został przez opinię międzynarodową potępiony, jednak część zachodnich polityków ze zrozumieniem odniosła się do radzieckiej interpretacji strategicznego znaczenia nowych granic.

II wojna światowa weszła w decydujący etap w 1940 roku. Prowadzona wówczas była wojna radziecko-fińska, III Rzesza dokonała agresji na Danię, Norwegię, Holandię, Belgię oraz Francję, zajmując te państwa. Kolejne starcia wojsk niemieckich z Wielką Brytanią – bitwa o Anglię, agresja na Jugosławię i Grecję powiększały liczbę uczestniczących państwa w wojnie. Kluczowe znaczenie miały jednak dwie agresje w 1941 roku. 22 czerwca Niemcy zaatakowały Związek Radziecki, zaś 7 grudnia 1941 roku Japonia zaatakowała Stany Zjednoczone.

Po ataku na Związek Radziecki sceptyczny dotąd wobec Związku Radzieckiego Winston Churchill zawarł przy aprobacie Stanów Zjednoczonych 12 lipca 1941 roku układ z ZSRR o wzajemnej pomocy i poparciu w wojnie z Niemcami. Również rząd Stanów Zjednoczonych wydał 23 czerwca 1941 roku oświadczenie, że głównym zagrożeniem nie jest dla Stanów Zjednoczonych Związek Radziecki lecz Niemcy.

30 lipca 1941 roku podpisany został polsko-radziecki układ (Układ Sikorski-Majski), w którym zawarto między innymi stwierdzenie, że traktaty radziecko-niemieckie z 1939 roku dotyczące zmian terytorialnych w Polsce utraciły swoją moc. Rząd polski na uchodźstwie nawiązał w ten sposobów stosunki dyplomatyczne ze Związkiem Radzieckim.

Kluczowe znaczenie dla tworzenia się koalicji antyhitlerowskiej miało spotkanie w dniach 9-14 sierpnia 1941 roku koło Nowej Funlandii na pokładzie krążownika „Prince of Wales”. Wówczas doszło do spotkania premiera rządu brytyjskiego Winstona Churchilla z prezydentem Stanów Zjednoczonych Frankliem Delano Roosveltem. Wynikiem rozmów pomiędzy obydwoma przywódcami było podpisanie 14 sierpnia 1941 roku tzw. Karty Atlantyckiej, będącą wspólną deklaracją, w której przedstawiono zasady organizacji powojennego świata, w tym między innymi: zapowiedziano utworzenie stałego systemu powszechnego bezpieczeństwa międzynarodowego. W kilka tygodni po jej ogłoszeniu przystąpiły do niej: Polska, Belgia, Czechosłowacja, Grecja, Holandia, Jugosławia, Luksemburg, Norwegia, Związek Radziecki oraz Francuski Komitet Narodowy.

Wojna w Europie wkroczyła w decydującą fazę 22 czerwca 1941 roku, zaś na świecie 7 grudnia 1941 roku. Atak wojska japońskich na Pearl Harbor spowodował wypowiedzenie 8 grudnia wojny przez Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię wojny Japonii. 11 grudnia Stanom Zjednoczonym wojnę z kolei wypowiedziały Niemcy i Włochy. W ten sposób powstały dwa przeciwstawne bloki: Wielka Koalicja – Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz wiele pomniejszych państw i Pakt OSI – sojusz Niemiec, Włoch, Japonii i pomniejszych państw. Formalnym potwierdzeniem powstania Wielkiej Koalicji było podpisanie w Waszyngtonie 1 stycznia 1942 roku przez przedstawicieli 26 państw Deklaracji Narodów Zjednoczonych. Wśród sygnatariuszy, obok trzech wielkich mocarstw, znajdowały się między innymi: Chiny oraz Polska. W deklaracji zawarte było zobowiązanie państw sygnatariuszy, nawiązujące do Karty Atlantyckiej – użycia w pełni swych zasobów wojskowych i gospodarczych przeciwko głównym sygnatariuszom państw OSI i ich sojuszników oraz określały wzajemne współdziałanie i zobowiązywały do nie podpisywania z wrogim państwem odrębnego zawieszenia broni lub pokoju.

Podpisanie Deklaracji Narodów Zjednoczonych ostatecznie zakończyło proces budowania Wielkiej Koalicji walczącej z państwami OSI.

24 lutego 2013 r.