Franciszek Kamiński

[Artur Rogóż]

Franciszek Wawrzyniec Kamiński, ps. Olsza, Zenon Trawiński (ur. 20 września 1902 w Mikułowicach, zm. 24 lutego 2000 w Warszawie) – polski wojskowy, generał dywizji Wojska Polskiego, komendant główny Batalionów Chłopskich, szef I Oddziału Sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej, współtwórca Podziemnego Państwa Polskiego, działacz ruchu ludowego, poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość

Urodził się 20 września 1902 w rodzinie chłopskiej w kieleckiej wsi Mikułowice (gmina Wojciechowice, powiecie opatowskim). Jego rodzice – Wawrzyniec (zm. 1949) i Katarzyna z domu Duda (1863–1907) – prowadzili w Mikułowicach niewielkie 7,5-hektarowe gospodarstwo rolne. Miał rodzeństwo: starsze siostry – Józefę (1887–1922), Annę (1889–1964) i Mariannę (1893–1964) oraz młodszego brata Stanisława (1905–?). Po przedwczesnej śmierci matki Franciszek Kamiński wychowywany był przez starsze siostry.

Szkołę podstawową ukończył w Wojciechowicach, potem uczył się w gimnazjum w Sandomierzu. Był tam współorganizatorem szkolnego hufca harcerskiego, w którym pełnił funkcję zastępcy komendanta. W latach 1926–1929 studiował matematykę na Wydziale Matematyczno-Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego.

W latach 1929–1930, po ukończeniu studiów, odbył przeszkolenie w Batalionie Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 10A w Nisku i praktykę w 4 Pułku Piechoty Legionów w Kielcach. Służbę czynną zakończył w stopniu sierżanta podchorążego. Po odbyciu dodatkowych ćwiczeń mianowany został podporucznikiem rezerwy ze starszeństwem z 1 stycznia 1932 w korpusie oficerów piechoty. W 1934 pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień w Ostrowcu i posiadał przydział mobilizacyjny do 2 Pułku Piechoty Legionów w Sandomierzu.

Pracę zawodową podjął początkowo jako kierownik świetlicy akademickiej w Instytucie Oświaty i Kultury Wsi im. Stanisława Staszica. W latach 1935–1936 był pracownikiem Szkoły Rzemiosł w Aleksandrowie Kujawskim, w latach 1936–1938 pracował w administracji wydawnictwa "Wieczór Warszawski", potem od 1938 jako lustrator-rewident w Wydziale Rewizyjnym Związku Spółdzielni Spożywców "Społem" w Warszawie.

Już w czasie studiów Franciszek Kamiński czynnie zaangażował się w pracę społeczno-polityczną. Był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego "Wyzwolenie". W latach 1926–1929 pełnił funkcję kierownika Sekretariatu Naczelnego Stronnictwa. Jednocześnie był redaktorem organu prasowego PSL – tygodnika "Wyzwolenie". Aktywnie działał także w Polskiej Akademickiej Młodzieży Ludowej w Warszawie, gdzie w 1931 pełnił obowiązki prezesa. Współorganizował Związek Młodzieży Wiejskiej RP "Wici". W latach 1933–1935 pełnił funkcję prezesa Mazowieckiego ZMW, a w 1937 był członkiem Komisji Rewizyjnej ZMW RP "Wici".

Po zjednoczeniu ruchu ludowego w marcu 1931 był działaczem Stronnictwa Ludowego. W sierpniu 1937 uczestniczył w organizowaniu Wielkiego Strajku Chłopskiego. Maciej Rataj, obawiając się delegalizacji Stronnictwa, powierzył Franciszkowi Kamińskiemu zabezpieczenie majątku SL.
II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej, już w pierwszych tygodniach niemieckiej okupacji był jednym ze współtwórców centralnego ośrodka ruchu ludowego na terenie Warszawy, kierowanego przez Macieja Rataja. W konspiracji używał pseudonimów "Olsza", "Zenon Trawiński". W listopadzie 1939 podjął prace organizacyjne mające na celu stworzenie chłopskiego ruchu oporu na Kielecczyźnie. Z jego inspiracji powołano wówczas w powiatach: pińczowskim, opatowskim, sandomierskim i iłżeckim pierwsze komórki konspiracyjne Stronnictwa Ludowego "Roch". Pełnił wówczas funkcję łącznika pomiędzy rodzącą się kielecką organizacją SL, a Centralnym Kierownictwem Ruchu Ludowego. Wchodził też w skład kierownictwa wojewódzkiego "Rocha".

Opowiadał się za włączeniem chłopów do działalności Związku Walki Zbrojnej. Jednakże niechętny stosunek kadry dowódczej ZWZ do ludowców sprawił powołanie odrębnej organizacji zbrojnej ruchu ludowego. Z propozycją taką Franciszek Kamiński wystąpił do CKRL już na początku 1940. Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego powierzyło mu opracowanie doktryny wojskowej ruchu ludowego na czas wojny i przygotowanie odpowiednich dokumentów do powołania chłopskiej organizacji wojskowej.

W połowie sierpnia tegoż roku Franciszek Kamiński zgłosił swą koncepcję utworzenia Straży Chłopskiej (później organizacja ta przybrała nazwę Bataliony Chłopskie). W październiku 1940 Franciszek Kamiński został decyzją CKRL mianowany komendantem głównym pierwszej w dziejach Polski samodzielnej chłopskiej organizacji zbrojnej i funkcję tę pełnił do końca wojny. Bataliony Chłopskie liczyły wówczas ponad 157 tys. żołnierzy.

Gdy w 1942 hitlerowcy podjęli akcję wysiedlania ludności Zamojszczyzny, Franciszek Kamiński organizował pierwsze wystąpienia zbrojne BCh na tym terenie. Zwycięski przebieg bitew pod Wojdą, Różą i Zaborecznem doprowadził do zahamowania akcji wysiedleńczej. W 1944 w wyniku umów scaleniowych BCh i Armii Krajowej, wszedł w skład Komendy Głównej Armii Krajowej; pełnił funkcję szefa I Oddziału Sztabu AK. Walczył w powstaniu warszawskim. Po jego upadku, wraz z innymi działaczami ruchu ludowego znalazł się w Podkowie Leśnej, gdzie w 2. poł. października 1944 został powołany do 15-osobowego kierownictwa ruchu ludowego.
Okres powojenny

W sierpniu 1945 ujawnił się w stopniu podpułkownika (awansował l stycznia 1946 na pułkownika). Aktywnie działał w Polskim Stronnictwie Ludowym, był członkiem władz Stronnictwa, pełnił funkcję kierownika Wydziału Organizacyjnego NKW PSL. Od grudnia 1945 z ramienia Stronnictwa był posłem do Krajowej Rady Narodowej. W styczniu 1947 w wyniku wyborów parlamentarnych został posłem Sejmu Ustawodawczego.

Po wyjeździe Stanisława Mikołajczyka z Polski i po opanowaniu siedziby PSL oraz redakcji "Gazety Ludowej" przez działaczy lewicy PSL, Franciszek Kamiński został wydalony ze Stronnictwa, ale wkrótce odzyskał prawa członkowskie. W marcu i kwietniu 1948 uczestniczył w pracach Zarządu Chłopskiej Spółdzielni Wydawniczej. Pełnił także funkcję wiceprezesa Chłopskiego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Z Polskiego Stronnictwa Ludowego ostatecznie został wykluczony w maju 1949, ponieważ nie chciał złożyć samokrytyki.

W 1948 podjął pracę w Banku Gospodarstwa Spółdzielczego, następnie w Banku Rolnym na stanowisku inspektora kontroli kredytów w VI Oddziale Głównym.

21 lipca 1950 został aresztowany (Sejm uchylił immunitet poselski 23 marca 1951). Zarzucano mu czyny z art. 5 Dekretu z dnia 13 czerwca 1946 o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa. W grudniu 1951 wyrokiem Sądu Wojskowego Franciszek Kamiński został skazany na 12 lat więzienia, 5 lat pozbawienia praw publicznych i obywatelskich, praw honorowych oraz przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa. Przebywał w więzieniach w Warszawie przy ul. Rakowieckiej i Koszykowej, potem w Potulicach i Rawiczu, aż do 25 kwietnia 1956 Kolegium Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego w Warszawie 24 października 1956 uchyliło wyrok i umorzyło postępowanie.

W październiku 1956 podjął pracę jako urzędnik w Centrali Rolniczych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska", skąd odszedł na emeryturę w 1973.

Po wyjściu z więzienia nie włączył się do czynnego życia politycznego. W latach 1957–1959 przewodniczył Komisji Historycznej BCh powołanej przy Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym, w celu udokumentowania zbrojnego czynu ruchu ludowego w okresie wojny i okupacji. Utrzymywał ścisłe kontakty z wieloma działaczami ruchu ludowego. W tym środowisku Franciszek Kamiński był niekwestionowanym autorytetem. Wokół jego osoby skupiło się wielu niezrzeszonych ludowców, z czasem tworząc nieformalny ośrodek opozycyjny. Wbrew władzom politycznym i państwowym inicjował wiele obchodów i uroczystości o charakterze patriotyczno-religijnym, upamiętniających wielkie wydarzenia i postaci w ruchu ludowym. W 1970 był m.in. inicjatorem obchodów 50. rocznicy "Cudu nad Wisłą".

W 1980 razem z grupą wyższych oficerów Armii Krajowej przyjął awans na generała brygady WP. W 1993 awansowany został na generała dywizji WP. Od 1988 był członkiem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Kierując Krajową Komisją Batalionów Chłopskich, aktywizował działalność środowiska byłych żołnierzy BCh. W 1992 został prezesem Ogólnopolskiego Związku Żołnierzy Batalionów Chłopskich. Był przewodniczącym Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Batalionów w Warszawie. W sierpniu 1989 w Wilanowie wspólnie z innymi działaczami reaktywował Polskie Stronnictwo Ludowe. Na II Kongresie PSL (wilanowskiego) 11 listopada 1989 został wybrany na prezesa tego Stronnictwa. Zawsze był orędownikiem jedności politycznego działania ludowców. Zaangażował się w tworzenie wspólnej organizacji – jednolitego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Na Kongresie Jedności PSL 5 maja 1990 został wybrany honorowym prezesem. Zmarł w Warszawie 24 lutego 2000. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

W październiku 2007, w Wojciechowicach, zostało otwarte muzeum jego imienia.
Odznaczenia i wyróżnienia

* Order Orła Białego (1996)
* Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
* Order Krzyża Grunwaldu II klasy
* Warszawski Krzyż Powstańczy (1 sierpnia 1981)
* Krzyż Batalionów Chłopskich
* Honorowy Obywatel m. st. Warszawy (1993)
* Honorowy Obywatel Zamościa

Bibliografia

* Franciszek Kamiński – Krzyż niepodległości, Wyd. Nortom, Wrocław 2008, ISBN 978-83-89684-18-9
* Encyklopedia – Historia, Wyd. PWN
* Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34