Stanisław Skalski

Obszerny opis dziejów całości życia oraz dokonań wybitnej postaci.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Stanisław Skalski

Post autor: Artur Rogóż »

Stanisław Skalski (ur. 27 listopada 1915 w Kodymie, zm. 12 listopada 2004 w Warszawie) – generał brygady pilot Wojska Polskiego, najlepszy polski as myśliwski okresu II wojny światowej, po 1989 polityk, współzałożyciel partii Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej, odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Wojennego Virtuti Militari, patron Gimnazjum nr 10 w Zielonej Górze w Zespole Szkół Akademickich (dawne Liceum Lotnicze).

Walczył we wrześniu 1939, będąc dowódcą klucza w 142. Eskadrze Myśliwskiej. Od jesieni 1940 walczył w Anglii, uczestniczył m.in. w powietrznej bitwie o Anglię. Dowodził następnie eskadrą w dywizjonie 306 i 316, dywizjonem 317, eskadrą zwaną Cyrkiem Skalskiego w Tunezji, brytyjskim dywizjonem 601 na Malcie i w końcu polskim 133 Polskim Skrzydłem Myśliwskim. Oficjalnie zaliczono mu zestrzelenie 18 i 11/12 samolotów oraz 2 prawdopodobnie. Powrócił do Polski w 1947, gdzie został oskarżony o zdradę przez władze stalinowskie i skazany na karę śmierci, po czym wyrok zamieniono na dożywocie. Został zrehabilitowany w roku 1956. Jest autorem wspomnień z kampanii wrześniowej: Czarne krzyże nad Polską, wydanych w 1957.

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 27 listopada 1915 w Kodymie koło Odessy w rodzinie agronoma, jako jedyne dziecko. W 1918 przeniósł się wraz z rodziną do Polski i zamieszkał początkowo w Dubnie, gdzie ukończył gimnazjum, zdając maturę w 1933. Już wówczas myślał o lotnictwie. Ze studiów na Politechnice Warszawskiej, a potem w Szkole Nauk Politycznych, zrezygnował szybko. Czas spędzał głównie w Aeroklubie Mokotowskim, by popatrzeć na loty, posprzątać hangary, czy umyć samolot. Skończył kurs szybowcowy, lotnicze przysposobienie wojskowe. W 1935 porzucił studia i wstąpił do wojska. W 1936 dostał się do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie ("Szkoły Orląt"), następnie odbył przeszkolenie myśliwskie w Wyższej Szkole Pilotażu w Grudziądzu, które ukończył w 1938. Służył następnie w 4 Pułku Lotniczym w Toruniu.
II wojna światowa
Kampania wrześniowa

Gdy wybuchła wojna, był świeżo upieczonym oficerem, służył w 142 Eskadrze Myśliwskiej III/4 Dywizjonu Myśliwskiego w Toruniu. Latał standardowym polskim myśliwcem PZL P.11c. Już 1 września brał udział w ataku na samolot rozpoznawczy Henschel Hs 126 zakończonym zestrzeleniem niemieckiego samolotu, które zaliczono Marianowi Pisarkowi, po czym wylądował obok, opatrzył załogę i pomógł umieścić ją w szpitalu, chroniąc przed linczem tłumu – było to wyjątkowe zachowanie, nawiązujące do rycerskich tradycji z początków lotnictwa myśliwskiego, niespotykane podczas II wojny światowej[1]. Pierwsze zestrzelenia Skalski uzyskał 2 września (2 bombowce Dornier Do 17[2]. 3 września zestrzelił zespołowo samolot Hs 126 i samodzielnie drugi, a 4 września bombowiec Junkers Ju 87. Łącznie w ciągu pierwszego tygodnia wojny strącił 5 niemieckich samolotów, to rekord kampanii wrześniowej (według starszych źródeł – 6, według najnowszych – żadnego). Tym samym stał się najskuteczniejszym polskim lotnikiem tego okresu i pierwszym alianckim asem II wojny światowej (tytuł ten przyznawano zwyczajowo pilotom, którzy strącili pięć lub więcej wrogich samolotów). W późniejszym okresie kampanii wykonał jeszcze kilka lotów na rozpoznanie i atakowanie celów naziemnych, bez walk powietrznych. Ogółem podczas kampanii odbył 26 godzin lotów. Wysłany został z grupą Tadeusza Rolskiego do Rumunii w celu odbioru samolotów, jakie ewentualnie miały tam dotrzeć z Francji (do czego ostatecznie nie doszło). 17 września 1939 przekroczył granicę państwową.
Bitwa o Anglię

Po kampanii wrześniowej Skalski przedostał się z Rumunii przez Konstancę, Bejrut i Włochy do Francji, a w styczniu 1940 został stamtąd skierowany do Wielkiej Brytanii. Po przeszkoleniu na brytyjskich samolotach, pod koniec sierpnia został przydzielony do brytyjskiego 501 Dywizjonu Myśliwskiego Royal Air Force, w składzie którego wziął udział w bitwie o Anglię. Latał myśliwcem Hawker Hurricane. Już pierwszego dnia, 30 sierpnia 1940 zestrzelił bombowiec He 111. W ciągu kolejnych dni zestrzelił kilka dalszych samolotów (31 sierpnia Messerschmitt Bf 109, 2 września 2 Bf 109, lecz sam musiał przymusowo lądować). 5 września 1940 sam został zestrzelony nad Anglią, lecz mocno poparzony zdołał z trudem wydostać się z płonącej kabiny i wyskoczyć na spadochronie, odniósł przy tym kontuzję[3]. Do latania powrócił pod koniec października 1940. 8 listopada 1940 zaliczono mu zespołowe zniszczenie Bf 109.
Stanisław Skalski (w środku) z marsz. lotnictwa Arthurem Coninghamem (po lewej) oraz gen. Kazimierzem Sosnkowskim (po prawej)
Działania nad Europą Zachodnią

W lutym 1941 Skalski został przeniesiony do polskiego 306 Dywizjonu, wykonującego w tym okresie loty bojowe nad okupowaną Europę. W lipcu awansował na kapitana i otrzymał dowództwo eskadry B (flight B) Dywizjonu. Latał od tej pory na myśliwcach Supermarine Spitfire. Między lipcem a wrześniem zaliczono Skalskiemu zestrzelenie nad Francją 5 myśliwców Bf 109, jednakże weryfikacja tych zwycięstw jest utrudniona[4]. We wrześniu 1941 Skalski został wysłany na odpoczynek od latania bojowego. Powrócił 1 marca 1942, zostając dowódcą eskadry w polskim 316 Dywizjonie, stacjonującym w Northolt. Na początku maja 1942 został dowódcą polskiego 317 Dywizjonu, awansując na brytyjski stopień Squadron Leader. Od listopada 1942 miał ponownie przerwę w lataniu bojowym, zostając instruktorem 58. Jednostki Szkolenia Operacyjnego (58 OTU).
Afryka Północna i Sycylia

W lutym 1943 zgłosił się do Polskiego Zespołu Myśliwskiego (Polish Fighting Team), działającego od marca do maja 1943 w Afryce Północnej. Mimo, iż oficjalnie dowódcą jednostki był Tadeusz Rolski, zaczęła ona być znana jako "cyrk Skalskiego", w uznaniu umiejętności pilotów, a zwłaszcza Skalskiego. Odniósł tam trzy zwycięstwa[5].

Po walkach w Afryce Anglicy zaoferowali Skalskiemu dowództwo brytyjskiego 601 Dywizjonu RAF, który brał udział w desancie na Sycylii. Skalski dowodził nim od 4 lipca do 20 października 1943[6]. Skalski następnie powrócił do Anglii i w grudniu 1943 został dowódcą polskiego 131 Skrzydła Myśliwskiego, w składzie dywizjonów: 302, 308, 317. Od kwietnia 1944 dowodził polskim 133 Skrzydłem Myśliwskim (dywizjony: 306, 315, brytyjski 129), które podczas D-Day osłaniało i wspierało lądujących w Normandii żołnierzy. Latał wówczas myśliwcem P-51 Mustang III. 24 czerwca 1944 zaliczono mu ostatnie zwycięstwa, odniesione w nietypowy sposób – dwa zaatakowane przez niego nad Francją myśliwce Bf 109, zderzyły się ze sobą.

We wrześniu 1944 Skalski został wysłany do wyższej szkoły wojennej do Fort Leavenworth w USA. Prowadził następnie wykłady z taktyki dla oficerów amerykańskiej 3 Armii Powietrznej. Próbował dostać się na staż do amerykańskich jednostek na Dalekim Wschodzie, lecz został odwołany do Anglii, gdzie służył w sztabie 11 Grupy Myśliwskiej, a od marca 1945 do lutego 1946 ponownie w 133 Skrzydle.
Zasługi wojenne

W sumie Skalskiemu zaliczono oficjalnie, według tzw. Listy Bajana, 18 zestrzelonych niemieckich samolotów, 2 zestrzelone zespołowo (zaliczone jako 11/12) i 2 prawdopodobnie oraz 4 i 1/3 uszkodzone. Sam był dwukrotnie zestrzelony podczas walki, po drugim zestrzeleniu ratował się na spadochronie i był mocno poparzony. Otrzymał odznaczenia m.in. Złoty (1944) i Srebrny (21 grudnia 1940) Krzyż Orderu Virtuti Militari, Order Krzyża Grunwaldu III klasy, czterokrotnie Krzyż Walecznych, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, brytyjskie Distinguished Service Order i Distinguished Flying Cross (jako jedyny cudzoziemiec – trzykrotnie). Po wojnie Anglicy proponowali mu obywatelstwo, możliwość latania, wykładania w akademii. Zdecydował się wracać do Polski.
Czasy powojenne
Nagrobek Stanisława Skalskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, 30 lipca 2006

Po powrocie do Polski w 1947 wstąpił do polskiego lotnictwa, gdzie objął w czerwcu 1947 stanowisko inspektora do spraw techniki pilotażu. W ramach represji okresu stalinizmu, 4 czerwca 1948 został aresztowany pod fałszywym zarzutem szpiegostwa i po brutalnym śledztwie, 7 kwietnia 1950 skazany przez Mieczysława Widaja na karę śmierci w tzw. procesie kiblowym, zamienioną w 1951 w drodze łaski na dożywocie. 11 kwietnia 1956 został uwolniony i zrehabilitowany.

Po zmianach w październiku 1956, w listopadzie 1956 wrócił do wojska i został początkowo zatrudniony w sztabie Wojsk Lotniczych i Obrony Kraju. W 1957, w stopniu podpułkownika, przeszedł przeszkolenie na samolotach odrzutowych. Służył jednak następnie głównie na stanowiskach biurowych. 20 maja 1968 w stopniu pułkownika został sekretarzem generalnym Aeroklubu PRL. Na własną prośbę został przeniesiony do rezerwy 10 kwietnia 1972. 15 września 1988 uchwałą Rady Państwa został mianowany generałem brygady. Nominację wręczył w Belwederze przewodniczący Rady Państwa gen. armii Wojciech Jaruzelski. Był wieloletnim członkiem Rady Naczelnej oraz Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a także Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Działalność polityczna

W okresie PRL pozostawał bezpartyjny. W latach 80. XX w. zaangażował się w działalność Zjednoczenia Patriotycznego "Grunwald". W wyborach parlamentarnych w 1991 kandydował bez powodzenia do Senatu z ramienia Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy.

Wspierał protesty Związku Zawodowego "Samoobrona". W 1992 był współzałożycielem partii Samoobrony RP[7]. W wyborach w 1993 kandydował bezskutecznie z jej listy do Sejmu w okręgu warszawskim. Był członkiem założonego w 1993 przez Andrzeja Leppera "Komitetu Samoobrony Narodu". Napisał również przedmowę do jego książki Samoobrona. Dlaczego? Przed czym?[8].

Przed wyborami prezydenckimi w 2000 był członkiem komitetu wyborczego Tadeusza Wileckiego. Związał się ze Stowarzyszeniem Ofiar Wojny Mieczysława Janosza. Jego działalność publiczna w tym okresie, aczkolwiek mało nagłośniona, była kontrowersyjna; w sporadycznych wywiadach w prasie wypowiadał się w duchu nacjonalistycznym na tematy polityczne i społeczne[9], pisywał także w Tygodniku "Ojczyzna" Bogusława Jeznacha.

Prasa donosiła, że w ostatnich latach życia, jako człowiek schorowany i uzależniony od pomocy osób trzecich, został okradziony przez swoich opiekunów, którzy przejęli mieszkanie i oszczędności. Ostatnie miesiące życia spędził w domu pomocy społecznej. Jednakże według F. Grabowskiego informacje o śmierci w nędzy nie są rzetelne, przed śmiercią Skalski przebywał w prywatnym domu opieki.

W 2007 ukazała się biografia generała autorstwa Katarzyny Ochabskiej. W 2008 powstał wyreżyserowany przez Agnieszkę Bujas film Żyłem, jak chciałem, opowiadający o losach Stanisława Skalskiego[10].
Odznaczenia

* Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
* Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
* Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
* Order Krzyża Grunwaldu III klasy
* Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
* Medal Lotniczy (czterokrotnie)
* Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939
* Medal Za udział w wojnie obronnej 1939
* Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
* Medal 10-lecia Polski Ludowej
* Medal 30-lecia Polski Ludowej
* Medal za Warszawę 1939-1945
* Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
* Złoty Medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny"
* Srebrny Medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny"
* Złoty Medal "Za zasługi dla obronności kraju"
* Srebrny Medal "Za zasługi dla obronności kraju"
* Brązowy Medal "Za zasługi dla obronności kraju"
* Medal Komisji Edukacji Narodowej
* Krzyż Więźnia Politycznego
* brytyjski Distinguished Service Order
* brytyjski Distinguished Flying Cross (trzykrotnie)
* brytyjska 1939-1945 Star z klamrą "Battle of Britain"
* brytyjska Africa Star z klamrą "NORTH AFRICA 1942-43"
* brytyjska Air Crew Europe Star z klamrą
* brytyjski Defence Medal
* brytyjski War Medal 1939-1945
* francuski Croix du Combattant
* francuski Croix du Combattant Volontaire 1939-1945
* francuski Medal Pamiątkowy za Wojnę 1939-1945 (Medaille commemorative de la Guerre 1939-1945)

Dorobek pisarski
* Czarne krzyże nad Polską, Warszawa 1957

Linki zewnętrzne
Wikicytaty
Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów
Stanisław Skalski

* mundur Skalskiego na wystawie w Pomorskim Muzeum Wojskowym w Bydgoszczy
* odznaczenia Skalskiego na wystawie w Pomorskim Muzeum Wojskowym w Bydgoszczy
* link do filmu wspomnienia Stanisława Skalskiego ( TVP z 1998)
* wspomnienia Stanisława Skalskiego

Przypisy

1. ↑ Obaj niemieccy lotnicy przeżyli wojnę i w 1990 doszło do spotkania Skalskiego z żyjącym jeszcze obserwatorem Fritzem Wimmerem
2. ↑ Według nowszych analiz, być może były to myśliwce Bf 110 – zob. F. Grabowski op.cit.
3. ↑ Według niektórych źródeł (Krzysztof Janowicz: Stanisław Skalski), podczas tej walki miał zestrzelić He 111 i dwa Bf 109, lecz nie jest to oficjalnie potwierdzone, a zestrzelenie tych dwóch myśliwców zgłaszało kilku lotników
4. ↑ daty zaliczonych zwycięstw: 24 lipca, 19 i 21 sierpnia oraz podwójne 17 września 1941. Jednakże 24 lipca Luftwaffe nie wykazała żadnych strat, a liczba utraconych 19 i 21 sierpnia przez Niemców samolotów jest mniejsza, niż liczba alianckich pilotów, którym uznano zestrzelenia
5. ↑ Zaliczone zwycięstwa: Ju 88 w dniu 28 marca oraz Bf 109 w dniach 2 i 4 kwietnia 1943, lecz Niemcy zgłaszali utratę w tych walkach mniejszej ilości samolotów, niż uznano zwycięstw pilotom polskim
6. ↑ Wbrew spotykanym informacjom, nie był on pierwszym Polakiem, ani cudzoziemcem dowodzącym brytyjskim dywizjonem – wcześniej dowództwo 222 Dywizjonu objął Jerzy Jankiewicz
7. ↑ Pożegnaliśmy wielkiego bohatera II wojny światowej oraz współtwórcę Samoobrony samoobrona.org.pl, 20 listopada 2004
8. ↑ Samoobrona. Dlaczego. Przed czym?
9. ↑ por. rozmowa Pawła Smoleńskiego "Bohaterowie są zmęczeni", Magazyn nr 35 – dodatek do Gazety Wyborczej nr 254 z 29/10/1993, s. 10
10. ↑ Żyłem, jak chciałem... gen. Stanisław Skalski. filmweb.pl.

Bibliografia

* Franciszek Grabowski – Gen. bryg. pil. Stanisław Skalski w: "Militaria i Fakty", 2/2005
* Krzysztof Janowicz – Stanisław Skalski w: Militaria XX Wieku, 2004
* W. Jaruzelski, Pod prąd. Refleksje rocznicowe, Wydawnictwo Comandor, Warszawa 2005
* Wojciech Zmyślony – Stanisław Skalski w: Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej
* Wojciech Krajewski – Generał brygady pilot Stanisław Skalski - as polskiego lotnictwa - Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa 2007.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Biografie”